Jak przygotować się do operacji ortopedycznej (ACL, endoproteza, artroskopia)? Praktyczne checklisty

Operacja ortopedyczna – czy to rekonstrukcja ACL, wszczepienie endoprotezy, czy artroskopia – to duży krok. Od przygotowania przed zabiegiem zależy:

• bezpieczeństwo operacji,

• mniejsze ryzyko powikłań,

• szybszy powrót do sprawności.

Poniżej znajdziesz konkretne checklisty, które pomogą Ci przejść przez ten etap spokojniej i bardziej świadomie.
Uwaga: zawsze stosuj się w pierwszej kolejności do indywidualnych zaleceń lekarza prowadzącego i anestezjologa – poniższe punkty mają charakter ogólny.

1. Badania przedoperacyjne – co zwykle trzeba zrobić?

Zwykle przed operacją ortopedyczną potrzebne są:

✅ Badania krwi:

• morfologia,

• elektrolity (Na, K),

• kreatynina, mocznik,

• parametry krzepnięcia (APTT, INR),

• glukoza,

• CRP/OB (czasem),

• grupa krwi (jeśli jeszcze nie ma w dokumentacji).

✅ Badania dodatkowe:

• EKG – ocena pracy serca (szczególnie u osób po 40 r.ż. lub z chorobami serca),

• RTG klatki piersiowej – w zależności od wieku i wymogów szpitala,

• ewentualnie konsultacja internistyczna / anestezjologiczna,

• przy chorobach przewlekłych – opinia specjalisty (np. kardiologa, diabetologa).

✅ Badania „miejsca operowanego”:

• aktualne RTG stawu (np. kolana, biodra),

• przy ACL / artroskopii – nierzadko rezonans MRI już wykonany wcześniej,

• USG / dodatkowe obrazowanie, jeśli lekarz uzna za potrzebne.

👉 Wszystkie wymagane badania otrzymasz w formie listy od lekarza lub szpitala.
Dobrze zrobić je z wyprzedzeniem (najczęściej 1–4 tygodnie przed operacją).

2. Leki – co powiedzieć lekarzowi i kiedy odstawić?

2.1. Przyjmowane leki – absolutna podstawa

Na konsultacji przedoperacyjnej powiedz lekarzowi/anestezjologowi:

• jakie leki przyjmujesz na stałe (nazwy i dawki),

• czy bierzesz:

  • leki na nadciśnienie,

  • leki na serce,

  • leki na cukrzycę (tabletki, insulina),

  • leki przeciwzakrzepowe (np. acenokumarol, warfaryna, NOAC – apiksaban, rywaroksaban itd.),

  • leki przeciwpłytkowe (aspiryna, klopidogrel),

  • leki na tarczycę,

  • antydepresanty, leki przeciwlękowe.

Nie odstawiaj żadnego leku samodzielnie.
O tym, co i kiedy odstawić lub zmodyfikować, decyduje lekarz.

2.2. Kiedy odstawić NLPZ (ibuprofen, ketoprofen, diklofenak itp.)?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mogą wpływać na krzepnięcie krwi i działanie żołądka.
Najczęściej zaleca się:

• odstawienie NLPZ na ok. 5–7 dni przed planowaną operacją,
  chyba że lekarz prowadzący / anestezjolog zaleci inaczej.

Dotyczy to m.in.:

• ibuprofen (Ibum, Nurofen),

• ketoprofen,

• diklofenak,

• naproksen,

• innych leków „na zapalenie” kupowanych bez recepty.

Jeśli ból jest duży, lekarz może zalecić paracetamol jako bezpieczniejszą alternatywę w okresie okołooperacyjnym – ale nie rób takich zmian bez konsultacji.

2.3. Leki przeciwzakrzepowe / przeciwpłytkowe

To bardzo ważny temat – tu naprawdę nie działamy na własną rękę.

• jeśli bierzesz leki typu: acenokumarol, warfaryna, apiksaban, rywaroksaban, dabigatran,

• lub aspiryna, klopidogrel,

lekarz i anestezjolog ustalą:

• kiedy je odstawić,

• czy trzeba w tym czasie stosować inną formę profilaktyki przeciwzakrzepowej (np. heparynę drobnocząsteczkową),

• kiedy leki wrócić po operacji.

2.4. Suplementy diety i zioła

Część suplementów i ziół może wpływać na krzepnięcie.
Dobrze jest na 7–10 dni przed operacją przerwać m.in.:

• miłorząb japoński,

• żeń-szeń,

• czosnek w dużych dawkach,

• preparaty „na krążenie” niewiadomego składu.

Powiedz lekarzowi, jakie suplementy przyjmujesz – nawet jeśli wydają się „niewinne”.

3. Palenie, alkohol, waga – dlaczego to tak ważne?

3.1. Palenie papierosów

Palenie:

• pogarsza gojenie ran,

• zwiększa ryzyko powikłań płucnych i zakrzepowych,

• może wydłużać rekonwalescencję.

Idealnie byłoby:

• przestać palić na 4–6 tygodni przed operacją,

• minimum – ograniczyć palenie i bezwzględnie nie palić w dniu operacji.

W praktyce: nawet kilka dni bez papierosów przed zabiegiem jest lepsze niż nic – ale im wcześniej zaczniesz, tym lepiej dla Ciebie.

3.2. Alkohol

• unikaj alkoholu co najmniej 48 godzin przed zabiegiem,

• w przypadku regularnego, większego spożycia – poinformuj o tym lekarza (ma to znaczenie dla znieczulenia i oceny ryzyka).

3.3. Masa ciała

Przy operacjach takich jak endoproteza stawu czy rekonstrukcja ACL, nadmierna masa ciała:

• zwiększa ryzyko powikłań,

• obciąża stawy,

• utrudnia rehabilitację.

Jeśli operacja planowana jest z wyprzedzeniem, często warto wykorzystać ten czas na:

• redukcję masy ciała,

• poprawę kondycji (spacery, treningi na rowerze stacjonarnym, ćwiczenia w odciążeniu – zgodnie z zaleceniem lekarza / fizjoterapeuty).

4. Dzień przed operacją i w dniu zabiegu

Checklistę zawsze dostaniesz z konkretnego ośrodka, ale ogólnie:

✅ Dzień przed:

• potwierdź godzinę przyjęcia do szpitala,

• przygotuj dokumenty (dowód, wyniki badań, listę leków),

• spakuj się:

  • wygodne ubranie,

  • klapki,

  • rzeczy osobiste,

  • ładowarka,

  • przybory toaletowe,

• stosuj się do zaleceń dotyczących jedzenia i picia (zwykle: jedzenie do wieczora, w dniu operacji – na czczo).

✅ Dzień zabiegu:

• nie jedz (zwykle 6–8 godzin przed znieczuleniem),

• jeżeli lekarz pozwolił – niektóre leki możesz przyjąć rano z małą ilością wody,

• nie pij kawy, napojów energetycznych,

• przyjdź o wskazanej godzinie,

• zabierz ze sobą całą dokumentację.

5. Jak przygotować mieszkanie na powrót po operacji?

To często pomijany, a bardzo ważny punkt – szczególnie po:

• operacjach endoprotezy biodra/kolana,

• rekonstrukcji ACL,

• większych zabiegach artroskopowych.

5.1. Ogólne zasady

• Usuń dywaniki, kable, progi, o które łatwo się potknąć o kulach.

• Zadbaj o dobre oświetlenie, szczególnie na korytarzu i w łazience.

• Zorganizuj miejsce do spania tak, żeby:

  • łatwo było wstać (nie za nisko),

  • nie trzeba było pokonywać wielu schodów (jeśli to możliwe).

5.2. Łazienka

• Zainwestuj w maty antypoślizgowe.

• Jeśli możesz – krzesełko pod prysznic lub stołek (szczególnie po endoprotezach, ACL).

• Uchwyty przy toalecie lub przy wannie/prysznicu – bardzo ułatwiają pierwsze tygodnie.

5.3. Kuchnia

• Najczęściej używane rzeczy (kubki, talerze, garnki) umieść na wysokości między biodrami a klatką piersiową, żeby nie trzeba było się schylać ani sięgać wysoko.

• Zrób mały zapas jedzenia łatwego do przygotowania – przez pierwsze dni możesz mieć ograniczoną mobilność.

5.4. Pomoc bliskich

• Ustal, kto może Ci pomóc przez pierwsze dni:

  • z zakupami,

  • z myciem,

  • z transportem na wizyty kontrolne.

• Po większych zabiegach (endoproteza, ACL) pierwszy tydzień–dwa jest zwykle najtrudniejszy – wsparcie drugiej osoby jest wtedy bardzo cenne.

6. Specyfika przygotowania – ACL, endoproteza, artroskopia

6.1. Rekonstrukcja ACL (więzadła krzyżowego przedniego)

• często zaleca się „przygotowanie przedoperacyjne”:

  • wzmocnienie mięśni uda i pośladków,

  • ćwiczenia zakresu ruchu w kolanie,

• nauka chodzenia o kulach – czasem jeszcze przed operacją (fizjoterapeuta pokazuje prawidłowy wzorzec),

• przygotowanie domu na chodzenie z ograniczonym obciążeniem nogi (schody, łazienka).

6.2. Endoproteza (biodra, kolana)

• bardzo ważna jest korekcja chorób przewlekłych (ciśnienie, cukrzyca, anemia) – to zmniejsza ryzyko powikłań,

• często zaleca się „prehab” – ćwiczenia wzmacniające przed zabiegiem,

• po endoprotezie biodra szczególnie ważne będą:

  • odpowiednia wysokość krzesła/toalety,

  • unikanie głębokiego zginania w biodrze (na początku),

  • ostrożność przy schodach – dobrze przećwiczyć to z fizjoterapeutą.

6.3. Artroskopia (kolana, barku, innych stawów)

• zwykle jest to mniej obciążająca procedura, ale:

  • wciąż wymaga przygotowania ogólnego (badania, leki, odstawienie NLPZ itd.),

  • w zależności od zakresu zabiegu – mogą być zalecenia dot. obciążania kończyny, noszenia temblaka, ortezy.

7. Checklisty na koniec – do odhaczenia

Checklist: 2–4 tygodnie przed operacją

• Mam ustalony termin zabiegu.

• Dostałem/am listę badań przedoperacyjnych.

• Wykonałem/am zlecone badania krwi, EKG, RTG itd.

• Poinformowałem/am lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach.

• Zastanowiłem/am się nad organizacją powrotu do domu (transport, pomoc bliskich).

• Jeśli palę – podjąłem/am próbę ograniczenia lub rzucenia palenia.

Checklist: 7–10 dni przed operacją

• Wiem, kiedy i które leki mam odstawić (zgodnie z zaleceniem lekarza/anestezjologa).

• Odstawiłem/am NLPZ (jeśli lekarz nie zalecił inaczej).

• Ograniczyłem/am alkohol.

• Przemyślałem/am i zacząłem przygotowywać mieszkanie (dywany, uchwyty, krzesło, łóżko).

• Spakowałem/am dokumentację medyczną w jedno miejsce.

Checklist: 1–2 dni przed zabiegiem

• Potwierdziłem/am godzinę zgłoszenia do szpitala.

• Spakowałem/am torbę: dokumenty, wyniki badań, leki, ubrania, przybory toaletowe.

• Przestrzegam zaleceń dot. jedzenia i picia.

• Ustaliłem/am z bliskimi, kto odbierze mnie ze szpitala i pomoże w domu.

Dobre przygotowanie do operacji ortopedycznej to coś więcej niż „być na czczo w dniu zabiegu”. To:

• mądre ogarnięcie leków i chorób przewlekłych,

• wykonanie badań przedoperacyjnych,

• odpowiednie przygotowanie mieszkania i wsparcia po powrocie,

• w wielu przypadkach – także przygotowanie fizyczne (ćwiczenia, „prehab”).

Im lepiej przygotujesz się przed zabiegiem, tym większa szansa na:

• spokojniejszy pobyt w szpitalu,

• mniejsze ryzyko powikłań,

• szybszy i bezpieczniejszy powrót do sprawności po rekonstrukcji ACL, endoprotezie czy artroskopii.

A jeśli cokolwiek jest niejasne – zawsze pytaj lekarza lub anestezjologa. W operacji ortopedycznej nie ma „głupich pytań” – są tylko niewyjaśnione wątpliwości, które łatwo rozwiać przed zabiegiem, a nie po fakcie.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ) – Jak przygotować się do operacji ortopedycznej?

1. Jakie badania muszę zrobić przed operacją (ACL, endoproteza, artroskopia)?
Standardowo potrzebne są:

• badania krwi (morfologia, krzepnięcie, elektrolity, kreatynina, glukoza, CRP/OB),

• EKG,

• czasem RTG klatki piersiowej,

• aktualne badania obrazowe operowanego stawu (RTG, ewentualnie MRI).
  Dokładną listę badań zawsze otrzymasz od lekarza lub szpitala – mogą się nieco różnić w zależności od typu zabiegu i Twoich chorób przewlekłych.

2. Kiedy muszę odstawić leki przeciwbólowe typu ibuprofen, ketoprofen, diklofenak (NLPZ)?
Najczęściej zaleca się odstawienie NLPZ około 5–7 dni przed planowaną operacją, ponieważ wpływają na krzepnięcie krwi i mogą zwiększać ryzyko krwawienia. Zawsze potwierdź to z lekarzem lub anestezjologiem. Jeśli potrzebujesz leków przeciwbólowych w tym okresie, zwykle stosuje się paracetamol (po uzgodnieniu z lekarzem).

3. Co z lekami na stałe – na ciśnienie, serce, tarczycę, cukrzycę?
Tych leków nie odstawiaj samodzielnie. Na konsultacji przedoperacyjnej lekarz i anestezjolog powiedzą:

• które leki przyjąć normalnie,

• które przyjąć w dniu operacji (np. rano popijając łykiem wody),

• czy któryś lek trzeba na krótko zmodyfikować.
  Ważne, abyś miał/a ze sobą listę wszystkich przyjmowanych leków (z dawkami).

4. Biorę leki przeciwzakrzepowe (np. acenokumarol, NOAC) lub aspirynę – czy mogę mieć operację?
Najczęściej tak, ale wymaga to planowego odstawienia lub zmiany leczenia przed zabiegiem.
Decyzję podejmuje:

• ortopeda,

• internista/kardiolog (jeśli Cię prowadzi),

• anestezjolog.
  Nigdy samodzielnie nie odstawiaj takich leków – to może być niebezpieczne.

5. Na ile przed operacją powinienem przestać palić papierosy?
Idealnie – 4–6 tygodni przed zabiegiem, bo palenie pogarsza gojenie ran, zwiększa ryzyko powikłań płucnych i zakrzepowych.
Minimum – nie palić w dniu operacji i ograniczyć palenie w poprzedzających dniach. Każde ograniczenie przed zabiegiem działa na Twoją korzyść.

6. Czy mogę pić alkohol przed operacją?
Nie. Zaleca się unikanie alkoholu co najmniej 48 godzin przed zabiegiem. Jeśli pijesz regularnie większe ilości, poinformuj o tym lekarza – ma to znaczenie dla znieczulenia i bezpieczeństwa.

7. Jak przygotować mieszkanie na powrót po zabiegu (ACL, endoproteza, artroskopia)?
Warto:

• usunąć dywaniki, kable i progi, o które można się potknąć o kulach,

• zabezpieczyć łazienkę (mata antypoślizgowa, ewentualnie stołek/krzesełko pod prysznic),

• ustawić łóżko i krzesła na takiej wysokości, by łatwo było wstać,

• często używane rzeczy w kuchni przenieść na wysokość „bez schylania i bez wspinania się”,

• zorganizować pomoc bliskich w pierwszych dniach (zakupy, sprzątanie, transport).

8. Czy przed operacją warto ćwiczyć (tzw. „prehab”)?
Tak – bardzo często tak. W wielu przypadkach lekarz lub fizjoterapeuta zalecają:

• wzmocnienie mięśni wokół operowanego stawu (np. uda, pośladków przed ACL czy endoprotezą),

• ćwiczenia poprawiające zakres ruchu,

• naukę chodzenia o kulach przed zabiegiem.
  Lepsza forma startowa = zwykle szybsza i łatwiejsza rehabilitacja po operacji.

9. Co spakować do szpitala na operację ortopedyczną?
Najważniejsze:

• dokumenty (dowód, skierowanie, wyniki badań, lista leków),

• wygodne, luźne ubrania (np. dres, T-shirt, klapki),

• przybory toaletowe, ręcznik,

• ładowarka do telefonu,

• ewentualnie własna poduszka/mały wałek, jeśli pomaga Ci wygodnie leżeć.

10. Kiedy zgłosić lekarzowi, że coś się zmieniło przed operacją (np. infekcja, gorączka)?
Jak najszybciej. Jeśli:

• pojawiła się gorączka, infekcja dróg oddechowych, zakażenie skóry, ropień zęba,

• masz silne pogorszenie ogólnego samopoczucia,
  koniecznie skontaktuj się ze szpitalem lub lekarzem prowadzącym. Czasem lepiej jest przełożyć zabieg, niż zwiększać ryzyko powikłań operacyjnych.