Zespół cieśni nadgarstka – objawy, diagnostyka, leczenie zachowawcze i operacyjne

Drętwieją Ci palce w nocy? Budzisz się z uczuciem „palących” dłoni i musisz je strzepywać, żeby znów „poczuć palce”? Coraz częściej wypada Ci coś z ręki, a nadgarstek boli przy pracy przy komputerze, kierownicy czy telefonie?

To bardzo typowe dla zespołu cieśni nadgarstka – jednej z najczęstszych neuropatii uciskowych, z którą pacjenci trafiają do ortopedy.

W tym poradniku znajdziesz w jednym miejscu:

• co dokładnie dzieje się w nadgarstku przy cieśni,

• objawy, które powinny Cię zaniepokoić,

• jak wygląda diagnostyka (badanie, USG, EMG, inne),

• na czym polega leczenie zachowawcze (ortezy, rehabilitacja, blokady sterydowe),

• kiedy potrzebna jest operacja i jak wygląda powrót do sprawności po zabiegu.

1. Co to jest zespół cieśni nadgarstka?

W nadgarstku, w tzw. kanale (cieśni) nadgarstka, biegną:

• ścięgna zginaczy palców,

• nerw pośrodkowy – odpowiedzialny m.in. za czucie w części dłoni i ruch niektórych mięśni ręki.

Kanał ma sztywne granice (kości + więzadło poprzeczne).
Jeśli w środku:

• zrobi się za ciasno (np. obrzęk tkanek, pogrubienie pochewek ścięgien),

• zwiększy się ciśnienie w kanale,

nerw pośrodkowy zostaje uciśnięty – i wtedy mówimy o zespole cieśni nadgarstka.

To schorzenie dotyczy zwykle:

• osób pracujących dużo rękami (biuro, produkcja, praca fizyczna, ręczne narzędzia, praca przy komputerze),

• częściej kobiet (szczególnie w okresie okołomenopauzalnym),

• częściej osób z chorobami towarzyszącymi (np. cukrzyca, choroby tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów),

• kobiet w ciąży (przejściowo, z powodu obrzęków).

2. Objawy zespołu cieśni nadgarstka – na co zwrócić uwagę?

2.1. Drętwienie i mrowienie palców

Najbardziej typowe jest:

• drętwienie, mrowienie, „przepływanie prądu” w:

  • kciuku,

  • palcu wskazującym,

  • środkowym,

  • czasem połowie palca serdecznego,

• dolegliwości zwykle są silniejsze:

  • w nocy (budzą ze snu),

  • nad ranem,

  • przy dłuższym trzymaniu ręki w jednej pozycji (telefon, książka, kierownica).

Charakterystyczne:

„Budzą mnie drętwiejące palce, muszę wstać, strzepywać ręce, potrząsać nadgarstkiem, dopiero po chwili przechodzi”.

Mały palec zazwyczaj nie drętwieje – to ważna różnica w stosunku do ucisku innego nerwu (łokciowego).

2.2. Ból nadgarstka i dłoni

Poza mrowieniem pojawia się:

• ból w nadgarstku, promieniujący czasem do przedramienia,

• uczucie „sztywności” dłoni,

• ból nasilający się przy:

  • pracy przy komputerze,

  • trzymaniu kierownicy,

  • długim pisaniu, szyciu, przewijaniu telefonu.

2.3. Osłabienie siły i „wypuszczanie przedmiotów”

W bardziej zaawansowanym stadium:

• pogarsza się siła chwytu,

• przedmioty zaczynają „wypadać z ręki”,

• trudniej jest:

  • odkręcić słoik,

  • mocno ścisnąć coś w dłoni,

  • wykonać precyzyjne ruchy.

Może też pojawić się zanik mięśni kłębu kciuka (dłoń po stronie kciuka robi się „spłaszczona”).

2.4. Obustronnie, ale często jedna ręka mocniej

U wielu pacjentów cieśń:

• występuje w obu rękach,

• jedna strona jest bardziej dokuczliwa (zwykle ta, której częściej używamy – prawa u praworęcznych).

3. Diagnostyka – jak ortopeda rozpoznaje cieśń nadgarstka?

3.1. Wywiad i badanie kliniczne

Podczas wizyty ortopeda:

1. Pyta o objawy:

   • które palce drętwieją,

   • kiedy (noc, dzień, konkretne czynności),

   • jak długo trwają dolegliwości,

   • czy nasila je praca rękami, czy raczej są obecne cały czas.

2. Bada rękę i nadgarstek:

   • uciska okolice kanału nadgarstka,

   • wykonuje testy prowokacyjne (np. test Phalena – zgięcie nadgarstków, test Tinela – opukiwanie nerwu),

   • ocenia siłę mięśni (szczególnie kciuka),

   • sprawdza obecność zaników mięśniowych.

Często już na tym etapie można postawić bardzo mocne podejrzenie cieśni.

3.2. EMG / ENG – badanie przewodnictwa nerwowego

Złotym standardem potwierdzenia zespołu cieśni nadgarstka jest badanie:

• EMG/ENG (elektromiografia / elektroneurografia),

• oceniające, jak szybko i skutecznie impuls nerwowy przechodzi przez nerw pośrodkowy w okolicy nadgarstka.

Dzięki EMG można:

• potwierdzić, że to rzeczywiście cieśń,

• ocenić stopień uszkodzenia nerwu (łagodny / umiarkowany / ciężki),

• odróżnić cieśń od innych problemów (np. ucisku nerwu w odcinku szyjnym kręgosłupa).

3.3. USG nadgarstka

USG może być bardzo pomocne, bo:

• pozwala ocenić grubość i wygląd nerwu pośrodkowego,

• może pokazać inne przyczyny ucisku (np. ganglion, zmiany zwyrodnieniowe, pogrubienie pochewek ścięgien),

• jest badaniem bezbolesnym i szybkim.

Nie zastępuje zwykle EMG, ale świetnie je uzupełnia.

3.4. RTG / inne badania

RTG nadgarstka:

• nie pokazuje nerwu,

• ale może ujawnić np. zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe, stare złamania, które wpływają na przestrzeń w kanale.

Rezonans (MRI) jest rzadko konieczny – stosuje się go przy nietypowych, trudnych przypadkach.

4. Leczenie zachowawcze – co można zrobić bez operacji?

W wielu przypadkach, szczególnie przy łagodnych lub wczesnych postaciach cieśni, można zacząć od leczenia zachowawczego.

Ważne: jego skuteczność zależy od stopnia zaawansowania choroby i czasu trwania objawów.

4.1. Modyfikacja obciążeń

Podstawowy krok to:

• zmniejszenie lub modyfikacja czynności, które nasilają objawy:

  • długotrwałe pisanie na klawiaturze bez przerw,

  • praca z myszką z mocno odgiętym nadgarstkiem,

  • powtarzalne zaciskanie dłoni na narzędziu, kierownicy, telefonie.

Pomagają:

• przerwy w pracy (co 30–60 min choćby krótka przerwa),

• zmiana ustawienia klawiatury, myszki, wysokości krzesła i biurka,

• unikanie długiego, mocnego zginania nadgarstków.

4.2. Ortezy / stabilizatory nadgarstka (szczególnie na noc)

Bardzo dobre efekty, zwłaszcza w nocy, daje orteza / szyna nadgarstka utrzymująca nadgarstek:

• w pozycji neutralnej (niezgięty, nieprzeprostowany),

• przez całą noc i ewentualnie przy przeciążającej pracy w dzień.

Dlaczego to działa?

• w nocy często „podkładamy rękę pod głowę”, zginamy nadgarstek – co nasila ucisk na nerw;

• szyna zapobiega skrajnym pozycjom, zmniejsza ciśnienie w kanale,

• u wielu pacjentów samo stosowanie ortezy przez kilka tygodni daje wyraźną ulgę.

4.3. Leki doustne

Czasem stosuje się:

• leki przeciwzapalne (NLPZ) krótkotrwale,

• leki przeciwbólowe.

Mogą łagodzić objawy, ale:

• nie usuwają mechanicznej przyczyny (uciśniętego nerwu),

• nie są rozwiązaniem na miesiące czy lata.

4.4. Rehabilitacja, terapia manualna, ćwiczenia

Fizjoterapeuta może:

• pracować nad tkankami miękkimi przedramienia, nadgarstka,

• zastosować techniki neuromobilizacji (usprawniania ruchu nerwu w tkankach),

• dobrać ćwiczenia rozluźniające i poprawiające ślizg nerwu i ścięgien,

• pomóc skorygować ergonomię pracy.

U części pacjentów daje to bardzo dobre efekty – szczególnie, gdy cieśń jest wczesna, niezbyt zaawansowana.

4.5. Blokady sterydowe (iniekcja sterydu do kanału nadgarstka)

W leczeniu zachowawczym ważną rolę mają iniekcje sterydowe (tzw. blokady):

• lekarz podaje preparat sterydowy (czasem z lekiem znieczulającym) w okolice kanału nadgarstka,

• celem jest zmniejszenie stanu zapalnego i obrzęku tkanek,

• co daje więcej miejsca dla nerwu i zmniejsza ucisk.

Zwykle:

• poprawa pojawia się w ciągu kilku dni,

• efekt może utrzymywać się miesiące,

• u części pacjentów jedna lub kilka iniekcji pozwala uniknąć lub odroczyć operację.

Ważne:

• liczba iniekcji jest ograniczona (nie robimy ich w nieskończoność),

• zastrzyk powinien być wykonany precyzyjnie (często pod kontrolą USG),

• to metoda szczególnie przydatna:

  • przy umiarkowanych objawach,

  • u osób, które nie mogą w danym momencie poddać się operacji,

  • u pacjentów w ciąży (z zachowaniem ostrożności i odpowiedniego doboru preparatu – tu decyzję podejmuje lekarz).

5. Leczenie operacyjne – kiedy „już czas”?

Operacja jest rozważana, gdy:

• leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy,

• objawy trwają długo i nasilają się,

• w EMG/ENG widać istotne uszkodzenie nerwu,

• występują:

  • znaczne zaburzenia czucia,

  • osłabienie mięśni,

  • zaniki mięśni kłębu kciuka.

Im dłużej nerw jest mocno uciskany, tym mniejsze szanse na pełne odwrócenie uszkodzeń, dlatego przy zaawansowanej cieśni nie warto zwlekać z decyzją o operacji.

5.1. Na czym polega operacja cieśni nadgarstka?

Zabieg polega na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka, które:

• stanowi „dach” kanału,

• po przecięciu zwiększa przestrzeń w kanale,

• zmniejsza ucisk na nerw pośrodkowy.

Kanał nadgarstka dosłownie „robi się szerszy”, a nerw przestaje być ściskany.

Operację można wykonywać:

• klasycznie (niewielkie nacięcie skóry nad kanałem),

• endoskopowo (mniejsze nacięcia + kamera) – wybór metody zależy od doświadczenia chirurga i konkretnego przypadku.

Obie metody mają jeden cel: uwolnić nerw z ucisku.

5.2. Jak wygląda okres pooperacyjny?

Zależy od szczegółowych zaleceń lekarza i techniki, ale najczęściej:

• zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub przewodowym,

• tego samego dnia pacjent wraca do domu,

• przez pierwsze dni:

  • ręka jest uniesiona,

  • zaleca się ruszanie palcami (żeby unikać obrzęku i sztywności),

• szwy usuwa się zwykle po 10–14 dniach,

• przez kilka tygodni trzeba:

  • unikać dźwigania i dużych obciążeń ręki,

  • stopniowo zwiększać zakres ruchu,

  • stosować ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę.

U większości pacjentów:

• ból pooperacyjny stopniowo maleje,

• drętwienie często ustępuje dość szybko (choć nie zawsze od razu – zwłaszcza gdy nerw był długo uciśnięty),

• poprawia się siła chwytu i komfort funkcjonowania.

Pełny powrót do pełnej sprawności może zająć kilka tygodni do kilku miesięcy, w zależności od:

• czasu trwania choroby przed zabiegiem,

• stopnia uszkodzenia nerwu,

• rodzaju pracy (biurowa / fizyczna),

• systematyczności w ćwiczeniach po operacji.

5.3. Czy objawy zawsze znikają całkowicie?

U wielu pacjentów – tak, albo prawie tak.
Natomiast:

• jeśli nerw był długo i mocno uciskany,

• jeśli przed zabiegiem były już zaniki mięśni, silne zaburzenia czucia,

część objawów może:

• ustępować wolno,

• pozostać w pewnym stopniu trwale (np. częściowe osłabienie czucia, niepełny powrót siły).

Dlatego tak ważne jest, by:

nie czekać z leczeniem „do ostatniej chwili”,
tylko zgłosić się do ortopedy już na etapie powtarzających się nocnych drętwień.

6. Co możesz zrobić sam/a, zanim trafisz na stół operacyjny?

Podsumujmy najważniejsze kroki, które możesz wdrożyć już teraz:

• Obserwuj objawy

  • drętwienie konkretnych palców (kciuk, wskazujący, środkowy),

  • nocne wybudzanie,

  • osłabienie chwytu.

• Zadbaj o ergonomię pracy

  • ustaw klawiaturę i mysz tak, by nadgarstek był w pozycji neutralnej,

  • rób przerwy, rozluźniaj dłonie, zmieniaj pozycję.

• Rozważ ortezę na noc

  • prosty stabilizator nadgarstka może mocno zmniejszyć nocne objawy.

• Nie ignoruj bólu i drętwienia

  • jeśli objawy trwają kilka tygodni lub narastają –
    umów się do ortopedy / neurologa, zlecone zostanie prawdopodobnie EMG i ewentualnie USG.

• Nie licz na to, że „samo przejdzie”, jeśli trwa miesiącami

  • im dłużej nerw jest uciskany, tym większe ryzyko zmian nieodwracalnych.

Zespół cieśni nadgarstka to częsta i dobrze rozpoznana choroba:

• daje bardzo charakterystyczne objawy (nocne drętwienie określonych palców, ból nadgarstka, osłabienie chwytu),

• można ją stosunkowo prosto potwierdzić (badanie + EMG, często USG),

• we wczesnym stadium często dobrze reaguje na leczenie zachowawcze (modyfikacja obciążeń, ortezy, fizjoterapia, iniekcje sterydowe),

• w bardziej zaawansowanych przypadkach operacja uwolnienia nerwu daje szansę na wyraźną poprawę jakości życia.

Najważniejsze:
nie przyzwyczajać się do tego, że „tak już musi być, bo dużo pracuję rękami”.
Jeśli nocne drętwienie dłoni, ból nadgarstka i wypuszczanie przedmiotów z ręki zaczynają być Twoją codziennością – to znak, że pora zgłosić się do specjalisty i potraktować nadgarstek tak serio, jak traktuje się kolano czy biodro.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ) – Zespół cieśni nadgarstka

1. Skąd mam wiedzieć, że to zespół cieśni nadgarstka, a nie „zwykłe zmęczenie ręki”?
Dla cieśni bardzo typowe są:

• drętwienie i mrowienie kciuka, palca wskazującego, środkowego i czasem połowy serdecznego,

• nocne wybudzanie z uczuciem „palących” dłoni, konieczność strzepywania rąk,

• ból i sztywność nadgarstka przy pracy (komputer, kierownica, telefon),

• osłabienie chwytu, wypuszczanie przedmiotów z ręki.
  Mały palec zwykle nie drętwieje – to ważna wskazówka różnicująca z innymi problemami nerwowymi.

2. Czy zespół cieśni nadgarstka można wyleczyć bez operacji?
W wielu przypadkach – tak, przynajmniej na początku.
Stosuje się:

• modyfikację obciążeń (ergonomia pracy, przerwy, zmiana nawyków),

• ortezę / szynę na nadgarstek, szczególnie na noc,

• fizjoterapię (neuromobilizacje, terapia tkanek miękkich, ćwiczenia),

• blokady sterydowe (zastrzyki przeciwzapalne w okolicę kanału nadgarstka).
  Jeśli jednak objawy utrzymują się lub są zaawansowane, często najlepszym rozwiązaniem jest zabieg operacyjny.

3. Na czym polega badanie EMG i czy jest konieczne?
EMG/ENG to badanie, które:

• mierzy przewodnictwo nerwowe w nerwie pośrodkowym,

• pozwala potwierdzić, że nerw jest uciskany w kanale nadgarstka,

• określa stopień uszkodzenia.
  W praktyce jest bardzo pomocne, szczególnie przed operacją – pozwala ocenić, jak bardzo zaawansowana jest cieśń i wykluczyć inne przyczyny dolegliwości.

4. Czy zespół cieśni nadgarstka może „sam przejść”?
Rzadko.
Bywa, że w ciąży lub po krótkotrwałym przeciążeniu objawy częściowo się wycofują, ale:

• jeśli drętwienie, mrowienie i ból trwają miesiącami,

• nasilają się,

• pojawia się osłabienie chwytu i zanik mięśni,
  to bez leczenia problem najczęściej postępuje, a nerw ulega coraz większemu uszkodzeniu.

5. Po co orteza na nadgarstek? Czy muszę ją nosić cały dzień?
Orteza / szyna utrzymuje nadgarstek w neutralnej pozycji, dzięki czemu w kanale nadgarstka jest mniej ciasno i nerw jest mniej uciskany.
Największy sens ma:

• noszenie jej na noc (zapobiega zginaniu nadgarstków podczas snu),

• zakładanie przy czynnościach wyjątkowo obciążających (np. ciężka praca rękami).
  Nie trzeba jej nosić 24/7 – ważne, by używać jej regularnie i zgodnie z zaleceniami lekarza.

6. Co daje zastrzyk sterydowy (blokada) w cieśni nadgarstka? Czy to bezpieczne?
Blokada sterydowa:

• zmniejsza stan zapalny i obrzęk tkanek wewnątrz kanału nadgarstka,

• daje nerwowi więcej miejsca,

• często szybko przynosi ulgę w bólu i drętwieniu.
  U wielu pacjentów poprawa utrzymuje się miesiące, czasem dłużej.
  Liczba iniekcji jest jednak ograniczona – nie wykonuje się ich w nieskończoność, a decyzję o podaniu, dawce i preparacie zawsze podejmuje lekarz.

7. Na czym polega operacja zespołu cieśni nadgarstka?
Zabieg polega na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka, które stanowi „dach” kanału.
Dzięki temu:

• przestrzeń w kanale się powiększa,

• ucisk na nerw pośrodkowy znika lub zdecydowanie się zmniejsza.
  Operację wykonuje się przez niewielkie nacięcie (klasycznie) lub endoskopowo. Zabieg jest krótki, zwykle w znieczuleniu miejscowym/przewodowym, w trybie jednego dnia.

8. Jak długo dochodzi się do siebie po operacji cieśni nadgarstka?
To zależy od charakteru pracy i zaawansowania cieśni, ale najczęściej:

• gojenie rany i zdjęcie szwów – ok. 10–14 dni,

• stopniowy powrót do lżejszych czynności – po kilku tygodniach,

• pełny powrót siły i sprawności – od kilku tygodni do kilku miesięcy.
  Przy pracy biurowej często można wrócić wcześniej (z zachowaniem ostrożności), przy pracy ciężkiej fizycznie okres ten bywa dłuższy.

9. Czy po operacji cieśni nadgarstka objawy na pewno znikną całkowicie?
U wielu osób – tak, lub prawie całkowicie.
Natomiast:

• jeśli nerw był długo i mocno uciskany,

• przed operacją były już silne zaburzenia czucia i zaniki mięśni,
  część objawów może ustępować wolno albo nie cofnąć się w pełni.
  Dlatego tak ważne jest, aby nie zwlekać z wizytą u lekarza, gdy objawy są wyraźne i długo się utrzymują.

10. Kiedy z objawami udać się do ortopedy / neurologa?
Najlepiej, gdy:

• drętwienie palców i ból nadgarstka trwają dłużej niż kilka tygodni,

• budzisz się regularnie w nocy z drętwiejącymi dłońmi,

• zaczynasz mieć problem z chwytaniem przedmiotów (wypadają z ręki),

• widzisz, że kłąb kciuka „zanika” lub słabnie siła.
  Im wcześniej postawiona diagnoza i wdrożone leczenie, tym większa szansa na pełne odwrócenie objawów i uniknięcie trwałego uszkodzenia nerwu.